This page is dedicated to Kathelyne Duerincx of Waasmunster, Belgium, who in October 1538 was accused of being a witch, shaved, tortured, imprisoned at the castle in Rupelmonde, Belgium, succeeded in escaping for 8 days, then was burned at the stake in the town center of Sint Niklaas, Belgium. She and her family were then billed for the search party, the wood used to burn her, her food, etcetera. The castle no longer exists, just a tower that was rebuilt from castle ruins in 1817, turned into a museum in 1955. The original bill for services (or rekening), is in the Rijksarchief in Brussels. The second picture is of my Flemish cousin Isabeau Duerinck, dressing up as a witch. It is good that children today in our countries do not have to fear these inquisition tactics, and can concentrate on playing.

Note from Kevin: What family was Kathelyne from? The best evidence so far is from the Weerbare Mannen registrations for the Land Van Waes (army registration). There was a Jacob Duerinc(x) who signed up from Waasmunster in the year 1552, 14 years after Kathelyne's murder.

From: "Annalen van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, 1976, dl. 79" (a review published in the following book by Theo Penneman): Heksenprocessen in Vlaanderen inzonderheid in het Land van Waas, 1538-1692, p.5-136

Hoofdstuk I

LEVEND VERBRAND OM ANDEREN AF TE SCHRIKKEN

Kathelyne Duerincx (1538)

De zaak Kathelyne Duerincx is ons alleen uit de rekening van de baljuw van Waas bekend.(¹) Wij geven hier eerst de vertaling van dit oorspronkelijk in het Frans gestelde stuk:
"Betaald aan de baljuw om in september 1538 gevangen genomen te hebben een zekere Kathelyne Duerincx(²), toveres(³), die nadat zij geschoren en tweemaal gefolterd werd, haar misdaad heeft bekend. Hiervoor is zij veroordeeld om aan een paal verbrand te worden, zoals blijkt uit de certificatie van twee leenmannen. Hier voor de gevangenneming ...... 48 s.
"Voor de onkosten van genoemde gevangene een nacht in de parochie Waasmunster bewaakt te hebben, . ................................................................. 2 lb. 10 s.
"Genoemde gevangene heeft zich diezelfde nacht door haar duivelskunst uit haar ijzeren boeien bevrijd zonder deze los te maken en is dan ook ontsnapt. Daarom moest de baljuw de gevangene opneuw achtervolgen en hij heeft dat zo zorgvuldig gedaan dat zij acht dagen nadien weer gevangengenomen werd en naar het kasteel te Rupelmonde in verzekerde bewaring(&sup4;), gebracht. Deze achtervolging heeft de baljuw 20 gouden Carolussen gekost(&sup5;); hij verzoekt dan ook die in rekening te mogen brengen.(&sup6;)
- Voor de bode die de beul ging halen..................................... 20 s.
- Voor de beul om Kathelyne tweemaal te hebben gepijnigd.................. 6 lb.
- Voor een barbiersvrouw die al het hoofdhaar en het haar en de nagels van Kathelyne afgesneden heeft................................................................ 3 lb.
- Voor de maaltijden van de leenmannen op de dag van de pijniging te Rupelmonde en toen beslist werd het vonnis uit te voeren te Sint-Niklaas, in het centrum van het Land van Waas, om anderen die door dezelfde zieke aangetast zijn, meer schrik aan te jagen, zoals blijkt uit hoger­genoemde certificatie de som van........................................ 10 lb.par.
- Voor de kosten van baljuw, leenmannen en helpers van de baljuw op de dag der uitvoering van het vonnis, volgens genoemde certificatie .................................... 12 lb.
- Voor de beul om Kathelyne levend verbrand te hebben ...................... 6 lb.
- Nog voor de beul zes dagen vacatiegeld, te weten drie dagen voor het onderzoek [= pijniging] en drie dagen voor de dag der executie, tegen 23 s. per dag, maakt hier ..7 lb. 8 s.
- Voor het schavot waarop zij verbrand werd ................................ 4 lb.
- Voor het hout waarmee zij verbrand werd en de kar (waarmee zij vervoerd werd). 38 s.
- Voor de advokaat die haar zaak pleitte .................................... 20 s.
- Voor de biechtvader die haar bediende ..................................... 20 s.
- Voor de kastelein [te Rupelmonde] om de gevangene 21 dagen bewaakt te hebben, tegen 4 s. 6 d. par. per dag, zoals blijkt uit zijn rekening .................... 73 s. 6 d." (&sup7;)

MORE OF THE REVIEW:

"De tekst van het vonnis is ons helaas onbekend. De criminele sententies van het Land van Waas zijn maar van af 5 mei 1552 bewaard.(&sup8;) Laat ons echter een aantal begrippen ontleden die in deze rekening voorkomen. Kathelyne wordt een toveres genoemd. Wat was nu een toveres? Voor de officiële kerkelijke bepaling gaan wij ons houden aan de zogenaamde Heksenbulle uitgevaardigd door Paus Innocentius VIII op 5 december 1484. Wij lezen hierin het volgende: 'Het is ons voorwaar niet zonder grote droefheid ter ore gekomen dat in enige gedeelten van Duitsland veel personen van beiderlei kunne, hun eigen zaligheid vergetend, van het katholiek geloof afwijken, zich met de duivel afgeven, die in mannen- of vrouwengedaante met hen paart; dat zij door duivelse betoveringen, liederen en bezweringen, door ander afschuwelijk bijgeloof en wichelarij en andere zonden, misdaden en gruwelen, de dracht der vrouwen, het jongen van het vee, de vruchten der aarde, de wijndruiven en de boomvruchten, even­als de mannen, de vrouwen, het vee, de kudden en de dieren van alle soorten, de wijnbergen en de boomgaarden, de velden en de weiden, de korenvelden en andere teelten weten te bederven en te verstikken. Zo veroorzaken zij dat de mannen en de vrouwen, het groot en het klein vee en alle dieren met in- en uitwendige kwalen worden bezocht en gepijnigd. Zo wordt bewerkt dat de'" [for more, please see the article.]

VOETNOTEN

(1) Voor misdaden waarop verminking of doodstraf stonden was het (Leen) Hof van Waas bevoegd. Voor kleinere misdaden waren het de afzonderlijke vierscharen. Het leenhof werd samengeroepen door de (hoog)baljuw of zijn stadhouder. Het was o.a. samengesteld uit zeven leenmannen van de graaf van Vlaanderen, gravenmannen genoemd. Het Leenhof mag de griffier van het Land van Waas gebruiken. De baljuw was voorzitter van de recht­bank, maar geen rechter. Hij vorderde ook in naam van de vorst de bestraffing van het misdrijf. Hij moest bewijzen dat de verdachte schuldig was, ken de (hoofd)schepenen verzoeken een nader onderzoek in te stellen of kon de verdachte laten pijnigen. (Zie hierover de "Costumen van den Lande van Waas" en J. VAN ROMPAEY, "Het Grafelijk Baljuwambt in Vlaanderen tijdens de Boergondische Periode", p. 272-273, p. 276-277).
(2) Bij het nazicht der rekening wordt in de marge genoteerd dat deze zaak eigenlijk in de vorige rekening had moeten staan. Men zal het voor een keer zo laten. De baljuw wordt echter aangemaand volgens de plakkaten te handelen.
(3) Wij verkiezen sourciere zo te vertalen. Het woord "toverheks", "heks" of "tovenares" wordt hier in de l6de- en l7de eeuw niet gebruikt.
(4) Het Leenhof zal gehouden worden te Sint-Niklaas of te Rupelmonde, naarmate de zaak dit (Uit de Costumen). Het Kasteel te Rupelmonde was ook de staatsgevangenis van het graafschap Vlaanderen. Na het jaar 1647 toen te Sint-Niklaas een gevangenis werd gebouwd, raakte de gevangenis op het kasteel te Rupelmonde in onbruik (Zie hiervoor: E. VAN DER VYNCKT, "Les anciennes Magistratures. . .", in AOKW, III, p.51 en A. VAN DEN BOGAERDE, "Het Distrikt St. Nicolaas, voorheen Land van Waas", III, p. 258).
(5) Carolus: naam van een munt geslagen onder Karel de Stoute (Verdam).
(6) Deze post werd bij de controle geschrapt, bij gebrek aan bewijsstuk.
(7) In de marge wordt gewezen op een rekenfout. ARA RK 14464 (Rekening van Loys de Steelandt voor drie jaar, einde 25 juli 1541).
Het bepalen van de straf was voorbehouden aan de rechters en hierbij was de baljuw niet aanwezig. Wel moest hij instaan voor de uitvoering van het vonnis, al voltrok hij dit niet zelf. Het terechtstellen van veroordeelden en het uitvoeren van lijfstraffen was de taak van de beul, maar daar de rechtspraak in naam van de vorst geschiedde, moest de baljuw telkens de gerechtskosten betalen. Het waren traditionele uitgaven, die men in vrijwel elke baljuwsrekening en meestal zeer gedetailleerd terugvindt. (Zie weer J. VAN ROMPAEY, a.w.).
(8) RAG LvW 1894.

Alleged Witches in Belgium

Photos Belgium/Netherland Trip 2003

HOME

CONTACT INFORMATION

Copyright © 2003-2008 Kevin F. Duerinck